بازار ارزهای دیجیتال، با تمام جذابیت‌ها و سودهای چشم‌گیری که دارد، یکی از پرریسک‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری در دنیا است. اگرچه بسیاری از افراد با هدف سود سریع وارد این بازار می‌شوند، اما بدون آشنایی با ریسک‌های مالی و خطرات ارز دیجیتال، ممکن است در دام کلاهبرداری‌ها، نوسانات شدید قیمت و حتی بلوکه شدن سرمایه بیفتند.
اتفاقات مختلف نشان می‌دهند که آگاهی، اولین شرط ورود هوشمندانه به دنیای رمزارزهاست؛ از کلاهبرداری در ارز دیجیتال گرفته تا خطرات نگهداری در کیف پول صرافی‌ها. در این مطلب، با ۱۰ مورد از خطرات ارز دیجیتال آشنا می‌شویم که دانستن آنها، گامی مهم در جهت امنیت سرمایه‌گذاری در کریپتو است.
ریسک مالی چیست؟
ریسک مالی به معنای وجود خطر از دست دادن پول یا هر سرمایه ارزشمند دیگری است. توجه داشته باشید که ریسک مالی و خطر از دست دادن سرمایه به معنای وقوع ضرر قطعی نیست؛ بلکه به امکان رخ‌دادن زیان در آینده اشاره دارد.
در واقع، ریسک مالی همیشه با عدم قطعیت همراه است. شما نمی‌دانید دقیقاً چه اتفاقی می‌افتد، اما می‌دانید که امکان ضرر وجود دارد.
خطرات و ریسک سرمایه‌گذاری در ارز های دیجیتال
ارزهای دیجیتال یکی از پدیده‌های نوظهوری هستند که در دهه گذشته وارد زندگی انسان شده‌اند. این موضوع باعث شده است که بسیاری از افراد آگاهی کافی نسبت به آنها نداشته باشند. حتی در ایران، افرادی هستند که مبالغ قابل‌توجهی را در این بازار سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در حالیکه با مبانی اولیه آن آشنا نیستند.
با این حال، شناخت ریسک‌های شناخته‌شده و همیشگی این بازار، نخستین گام برای ورود آگاهانه به آن است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که این شناخت باید پیش از هرگونه سرمایه‌گذاری انجام شود؛ چرا که نادیده‌گرفتن این موضوع می‌تواند چالش‌های جدی برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشد. در ادامه با ده مورد از مهمترین خطرات ارز دیجیتال آشنا می‌شویم.
مقررات جلوگیری یا محدود کردن تجارت رمزارزها
در زمینه وضعیت حقوقی رمزارزها، بین تنظیم‌کنندگان مختلف، اختلاف‌نظرهای جدی وجود دارد. نهادهای نظارتی نیز نسبت به استفاده بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال توسط مجرمان یا گروه‌های تروریستی نگران هستند. در آینده، ممکن است برخی کشورها:
- دسترسی، مالکیت، نگهداری، فروش یا استفاده از رمزارزها را محدود کنند؛
- صرافی‌های بزرگ را موظف به احراز هویت کاربران نمایند؛
با این حال، هنوز مشخص نیست چنین اقداماتی تا چه اندازه می‌توانند مانع گسترش رمزارزها شوند. اما نکته مهم این است که با توجه به ماهیت پویای رمزارزها، محدودسازی کامل این بازار دشوار به نظر می‌رسد؛ رمزارزها با قابلیت‌ها و سرعت بیشتر در حال ورود به بازار هستند و پیش‌بینی می‌شود دولت‌ها برای کنترل این فضا، اقدامات بیشتری انجام دهند.
سیستم‌های پانزی و هرمی
طرح‌های پانزی و مدل‌های هرمی، از روش‌های شناخته‌شده کلاهبرداری در ارز دیجیتال به شمار می‌آیند. در این طرح‌ها، وعده سود بالا با ریسک بسیار پایین به معامله‌گران داده می‌شود، در حالی که واقعیت اینطور نیست.
- در این ساختار، سود سرمایه‌گذاران قدیمی با پول سرمایه‌گذاران جدید تأمین می‌شود.
- معمولاً، شرکت‌های پانزی محصول واقعی ندارند یا فقط چند محصول ظاهری معرفی می‌کنند.
- بیشتر اوقات، سرمایه‌گذاری اولیه کم است (مثلاً عضویت با پرداخت ماهانه ۱۰۰ دلار) اما با جذب افراد جدید، وعده سود بیشتری داده می‌شود.
- در آغاز سودها به‌طور منظم پرداخت می‌شوند و این اعتمادسازی باعث جذب اعضای جدید از طریق معرفی دوستان و آشنایان می‌شود.
اما با گذشت زمان و نبود فعالیت واقعی، سیستم به اشباع می‌رسد و ورودی جدید متوقف می‌شود. در این مرحله، نه تنها سودی پرداخت نمی‌شود، بلکه سرمایه قبلی نیز از بین می‌رود.
از دست دادن کلید خصوصی کیف پول
رمزارزها در کیف پول دیجیتال نگهداری می‌شوند و فقط کسی که کلید خصوصی را در اختیار دارد، می‌تواند به آنها دسترسی داشته باشد. در صورت گم‌شدن یا افشای این کلید، دارایی‌ها به‌راحتی از دست می‌روند و راه بازگشتی وجود ندارد. برای کاهش این ریسک، به نکات زیر توجه داشته باشید.
- کلمات بازیابی و کلیدهای خصوصی را در مکانی کاملاً امن نگهداری کنید.
- بهتر است کد ۱۲ کلمه‌ای را روی کاغذ نوشته و در محلی غیر دیجیتال ذخیره کنید.
- اطلاعات ذخیره‌شده روی موبایل یا لپ‌تاپ می‌تواند دزدیده شود.
- اگر شخص دیگری به کلمات بازیابی دسترسی داشته باشد، به‌راحتی می‌تواند تمام دارایی‌ها را برداشت کند.
همچنین، توصیه می‌شود برای افزایش امنیت سرمایه‌گذاری در کریپتو، بیشتر از کیف پول‌های سخت‌افزاری آفلاین استفاده کنید.
کاهش سرعت شبکه ، ریسک ارز دیجیتال برای اغلب ایرانیان
استخراج رمزارزها با استفاده از نرم‌افزارهای خاصی انجام می‌شود که رایانه کاربران را به گره‌هایی برای تأیید بلاک‌ها تبدیل می‌کند. ماینرهایی که موفق به تأیید بلاک‌ها می‌شوند، پاداش می‌گیرند. اما ممکن است به دلایل زیر سرعت پردازش شبکه کاهش پیدا کند:
- تعداد معاملات هم‌زمان بالا باشد
- پاداش استخراج و کارمزد تراکنش‌ها کافی نباشد
این کاهش سرعت می‌تواند بر عملکرد دیگر ارزهای دیجیتال نیز تأثیر بگذارد. به همین دلیل، توجه‌ها به سمت رمزارزهایی رفته که از الگوریتم‌هایی غیر از اثبات کار استفاده می‌کنند؛ مثل:
- کاردانو که از الگوریتم اثبات سهام بهره می‌برد.
- یا رمزارزهایی که تراکنش‌ها را در کمتر از ۶۰ ثانیه انجام می‌دهند (در حالیکه بیتکوین در گذشته به 10 دقیقه زمان نیاز داشت).
ریسک کاهش شدید قیمت ارز های دیجیتال
بازار رمزارزها نوسان‌پذیر و پرریسک است. ممکن است یک رمزارز مانند بیتکوین را در بالاترین قیمت بخرید و تا 90% از سرمایه خود را از دست بدهید. با این حال، همین بازار می‌تواند سودهای چشم‌گیری هم داشته باشد. به طور کلی، شما برای مدیریت ریسک، باید به موارد زیر توجه داشته باشید:
- زمان ورود به بازار (نقطه خرید) اهمیت زیادی دارد.
- خروج به‌موقع از بازار یا تبدیل به ارز دیگر می‌تواند جلوی ضررهای سنگین را بگیرد.
- اولویت اول باید حفظ سرمایه باشد و اولویت دوم دستیابی به سود.
بازار رمزارزها فرصت‌ساز است، اما فقط برای کسانی که با احتیاط، دانش و برنامه‌ریزی وارد آن می‌شوند.
خطر بلوکه شدن پول و دارایی کاربران (به خصوص ایرانی‌ها)
یکی از خطرات ارز دیجیتال، احتمال بلوکه شدن دارایی کاربران، به‌ویژه ایرانی‌هاست. ایران تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد و به همین دلیل بسیاری از صرافی‌های بین‌المللی (چه آمریکایی و چه غیرآمریکایی) خدماتی به کاربران ایرانی ارائه نمی‌دهند. در نتیجه، ایرانی‌ها برای استفاده از این پلتفرم‌ها ناچار به استفاده از VPN و تغییر IP هستند که خود ریسک‌های جدیدی را ایجاد می‌کند. اگر صرافی متوجه ایرانی بودن کاربر یا استفاده از IP جعلی شود ممکن است بلافاصله حساب و دارایی‌ها را مسدود کند.
برخی صرافی‌ها مانند بایننس در چنین مواردی فرصت محدودی (مثلاً ۲۴ ساعت) برای برداشت دارایی به کاربر می‌دهند، اما این موضوع یکسان نیست و به سیاست داخلی هر پلتفرم بستگی دارد. اگر قصد استفاده از صرافی‌های بین‌المللی را دارید، استفاده از IP ثابت، VPN معتبر و رعایت کامل نکات امنیتی برای کاهش ریسک را در نظر بگیرید.
ریسک نگهداری دارایی ارز دیجیتال در کیف پول های صرافی
نگهداری دارایی در کیف پول صرافی برای سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت یا میان‌مدت ممکن است منطقی باشد، اما این کار برای سرمایه‌گذاری بلندمدت یا افرادی با سرمایه زیاد، توصیه نمی‌شود. چراکه صرافی‌ها همیشه در معرض خطراتی مانند هک، تحریم یا مشکلات امنیتی قرار دارند.
اگر سرمایه شما، قابل توجه است و قصد نگهداری بلندمدت دارید، بهتر است از کیف پول‌های شخصی استفاده کنید؛ به خصوص کیف پول‌های سخت‌افزاری که امنیت بسیار بالاتری دارند. در ادامه سه نمونه رایج از کیف پول‌های سخت‌افزاری را به شما معرفی می‌کنیم.
| نام کیف پول | ویژگی مهم |
| Trezor | امنیت بالا، رابط کاربری ساده |
| Ledger | پشتیبانی از رمزارزهای متنوع |
| KeepKey | طراحی مقاوم، کارایی مناسب |
دستکاری بازار به دست نهنگ‌ها
بازار رمزارزها به دلیل نبود نظارت متمرکز، گاهی در معرض دستکاری توسط دارندگان سرمایه‌های کلان (نهنگ‌ها) قرار می‌گیرد. این دستکاری‌ها می‌تواند شامل خرید سنگین یک رمزارز در مدت کوتاه، ایجاد هیجان مصنوعی در بازار و سپس فروش ناگهانی باشد. چنین رفتارهایی منجر به نوسانات شدید قیمت می‌شود. اگرچه شواهد رسمی ثبت نشده‌اند، اما نمونه‌هایی از این دستکاری‌ها در سال ۲۰۱۷ و پس از آن گزارش شده‌اند. روش‌های رایج در این زمینه شامل معاملات مخفی و توافق‌های پشت‌پرده است.
چنگال در بلاکچین ، نهمین ریسک کریپتو
یکی از چالش‌های مهم در بازار ارزهای دیجیتال، موضوع به‌روزرسانی یا تغییر در پروتکل‌های بلاکچین است. این تغییرات گاهی باعث بروز اختلاف‌نظر در میان توسعه‌دهندگان و ایجاد چنگال (Fork) می‌شود؛ وضعیتی که در آن، یک شبکه بلاکچین به دو مسیر مجزا تقسیم شده و در نتیجه، دو رمزارز مستقل به وجود می‌آید. برخی از نمونه‌های مهم این اتفاق عبارتند از:
- در سال ۲۰۱۶، اتریوم با یک چنگال دائمی مواجه شد که منجر به ایجاد دو شبکه مستقل به نام‌های اتریوم (ETH) و اتریوم کلاسیک (ETC) شد.
- بیتکوین نیز اولین چنگال خود را تجربه کرد و رمزارز بیتکوین کش (Bitcoin Cash – BCC) از آن منشعب شد.
این چنگال‌ها می‌توانند مسیر توسعه پروژه را دچار سردرگمی کنند و باعث کاهش اعتماد کاربران شوند. همچنین، ممکن است سرمایه برخی کاربران را تحت تأثیر قرار دهند، به‌خصوص اگر اطلاعات دقیقی از سازوکار فورک نداشته باشند.
مالیات بر ارزهای دیجیتال: بزرگ ترین ریسک تریدرها بر روی ارز دیجیتال
در کنار نوسانات بازار، یکی دیگر از خطرات ارز دیجیتال در مورد مالیات است. هنوز قوانین مالیاتی مشخص و یک‌دستی در سطح جهانی برای ارزهای دیجیتال وجود ندارد. برخی کشورها این دارایی‌ها را به‌عنوان ارز و برخی دیگر به‌عنوان دارایی سرمایه‌ای در نظر می‌گیرند. همین تفاوت دیدگاه باعث شده سرمایه‌گذاران در برخی کشورها با مالیات‌هایی مانند مالیات بر ارزش افزوده یا مالیات بر سود سرمایه مواجه شوند.
در حال حاضر، بسیاری از کشورها هنوز قانون دقیقی برای اخذ مالیات از رمزارزها ندارند. اما این وضعیت ممکن است به‌زودی تغییر کند. در ایران هم با توجه به روند قانون‌گذاری در سال‌های اخیر، احتمال تصویب طرح مالیات بر دارایی‌های دیجیتال در آینده وجود دارد.
اگر قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت در ارزهای دیجیتال را دارید، بهتر است از حالا به این موضوع توجه کنید و در صورت لزوم، مشاوره مالیاتی تخصصی دریافت کنید تا بعدها با چالش‌های قانونی و مالیاتی مواجه نشوید.
مقایسه فارکس و کریپتو از 7 جنبه مختلف
معامله‌گران تازه‌کار معمولاً فارکس و بازار کریپتو را شبیه به هم می‌دانند؛ هر دو نوسانات زیادی دارند و امکان سود بالا در آنها وجود دارد. اما وقتی وارد جزئیات شوید، متوجه می‌شوید که ماهیت ریسک در این دو بازار تفاوت‌های مهمی دارد.
- در بازار فارکس، نوسانات معمولاً کمتر و قابل پیش‌بینی‌تر هستند. این بازار تحت نظارت بانک‌های مرکزی، مؤسسات مالی و قوانین مشخص جهانی فعالیت می‌کند. بنابراین، عواملی مثل سیاست‌های پولی و داده‌های اقتصادی نقش مهمی در نوسانات قیمت دارند.
- اما در بازار کریپتو نوسانات شدیدتر و اغلب بدون دلیل مشخص اتفاق می‌افتند. علاوه بر آن، نبود نظارت کامل و حضور سرمایه‌گذاران خرد زیاد، باعث می‌شود ریسک‌های روانی، حملات هکری یا حتی یک توییت بتواند قیمت‌ها را به‌کلی تغییر دهد.
درواقع، ریسک فارکس بیشتر از نوع “اقتصادی و تحلیلی” است، در حالیکه ریسک کریپتو ترکیبی از بی‌ثباتی، احساسات شدید و نبود چارچوب مشخص است.
مقایسه فارکس و کریپتو | ||
| ویژگی | بازار فارکس | بازار کریپتو |
| نوع ریسک | اقتصادی، تحلیلی | احساسی، روانی، فنی (هک و امنیت) |
| میزان نوسان | نسبتاً پایین و قابل پیش‌بینی | بسیار بالا و غیرقابل پیش‌بینی |
| نظارت و قانون‌گذاری | بالا؛ تحت نظارت بانک‌ها و نهادهای مالی جهانی | پایین؛ در بسیاری از کشورها بدون چارچوب مشخص |
| تأثیر اخبار | بیشتر از اخبار اقتصادی و سیاسی | بیشتر از توییت‌ها، ترندها و اخبار مرتبط با پروژه‌ها |
| ریسک‌های فنی | تقریباً وجود ندارد | زیاد؛ امکان هک، ایرادات قرارداد هوشمند و… |
| نقدشوندگی | بسیار بالا | متغیر؛ برای برخی ارزها پایین است |
| بازارگردان‌ها | بانک‌های مرکزی و مؤسسات مالی | اغلب پروژه‌ها، نهنگ‌ها یا حتی افراد ناشناس |
اثرات روانی و رفتاری ریسک‌ها و خطرات ارز دیجیتال بر تریدرها
ریسک مالی فقط محدود به عدد و رقم نیست. گاهی تأثیر آن روی ذهن، احساسات و رفتار افراد، عمیق‌تر و بلندمدت‌تر از ضررهای مالی است. در ادامه به برخی از مهمترین اثرات روانی و رفتاری ریسک در بازارهایی مثل فارکس و کریپتو اشاره می‌کنیم.
ترس از دست دادن (FOMO)
شاید دیده باشید که بعضی‌ها وقتی می‌شنوند قیمت یک ارز یا سهم بالا رفته، بدون تحلیل وارد بازار می‌شوند. این همان ترس از دست دادن فرصت است که با نام FOMO شناخته می‌شود. فرد نگران است که از قافله عقب بماند و همین باعث تصمیم‌گیری‌های عجولانه و گاهی پرریسک می‌شود.
رفتارهای اعتیادگونه
معامله در بازارهای مالی، اگر بدون برنامه و آگاهی باشد، می‌تواند مثل یک وابستگی رفتاری عمل کند. برخی افراد مدام قیمت‌ها را چک می‌کنند، نمی‌توانند از بازار فاصله بگیرند و زندگی روزمره‌شان تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این رفتار شبیه اعتیاد است، حتی اگر به‌ظاهر منطقی به نظر برسد.
تأثیرات منفی بر سلامت روان
نوسانات زیاد، ضررهای مکرر یا حتی استرس ناشی از تصمیم‌گیری‌های مالی، می‌تواند سلامت روان افراد را تحت فشار قرار دهد. بی‌خوابی، اضطراب، عصبانیت یا احساس ناامیدی در بسیاری از تریدرهای بی‌تجربه یا حتی حرفه‌ای دیده شده است.
اعتماد به نفس بیش از حد
موفقیت‌های کوتاه‌مدت در بازار ممکن است فرد را دچار نوعی خودباوری افراطی کند. تصور اینکه همیشه تحلیل درستی دارد یا بازار را کاملاً می‌شناسد، می‌تواند باعث ریسک‌پذیری غیرمنطقی و ضررهای سنگین شود.
تأثیر رسانه‌های اجتماعی
امروزه بسیاری از افراد تصمیمات مالی‌شان را بر اساس حرف‌هایی که در توییتر، اینستاگرام یا تلگرام می‌شنوند می‌گیرند. موج‌سازی‌های خبری، شایعات یا تبلیغات اغراق‌شده می‌تواند ذهن مخاطب را منحرف کند و منجر به تصمیم‌گیری‌های هیجانی و اشتباه شود.
نتیجه‌گیری
دنیای کریپتوکارنسی به عنوان یک دنیای نوظهور، فرصت‌های بسیاری در زمینه سرمایه‌گذاری را به همراه دارد. اما باید به یاد داشته باشید که همراه با این فرصت‌ها، ریسک‌های قابل توجهی نیز وجود دارد که می‌توان با آگاهی و تجربه مدیریت آنها را به حداقل رساند. بازار رمزارزها بازاری پرتلاطم و پرنوسان است. بنابراین ورود به این حوزه با سرمایه‌ای که نبودن آن برای شما ضرر و زیان قابل توجهی به دنبال دارد، توصیه نمی‌شود. در این راستا، آگاهی ناکافی از خطرات ارز دیجیتال می‌تواند یکی از مشکلات بزرگ ورود به این حوزه باشد.
مهمترین نکته در مدیریت ریسک کریپتو، تنوع و شناخت دقیق ارزها و پروژه‌هاست. همچنین، لازم است به تبلیغات و تحلیل‌های ناشناسانه روی نیاورید و خرید ارزهای دیجیتال را براساس تحقیقات و دانش کسب شده انجام دهید. افراد تازه‌کار که به دنبال سودهای زیاد هستند، بهتر است پیش از انجام هر معامله‌ای ریسک‌های مرتبط با آنها را به‌طور کامل درک کنند. آنچه اهمیت دارد این است که همواره با دقت و اطلاعات کافی به معامله و سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها بپردازید و مدیریت ریسک را در نظر داشته باشید.
سوالات متداول
ریسک کریپتو چیست و چرا اهمیت دارد؟
ریسک کریپتو به مجموعه‌ای از خطراتی گفته می‌شود که در زمان خرید، فروش یا نگهداری ارزهای دیجیتال ممکن است سرمایه‌گذار را تهدید کند؛ از جمله نوسانات شدید قیمت، هک صرافی‌ها، چالش‌های حقوقی و کلاهبرداری‌ها. اهمیت این ریسک‌ها در آن است که حتی سرمایه‌گذاران حرفه‌ای هم در صورت ناآگاهی، ممکن است ضررهای بزرگی تجربه کنند.
کلاهبرداری در ارز دیجیتال چگونه اتفاق می‌افتد؟
شایع‌ترین روش‌ها شامل طرح‌های پانزی، پروژه‌های جعلی، کیف‌پول‌های مخرب و صرافی‌های بدون اعتبار هستند. معمولاً با وعده سود بالا و بدون ریسک، افراد را جذب می‌کنند و پس از مدتی سرمایه‌ها را از بین می‌برند.
آیا سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال امن است؟
امنیت سرمایه‌گذاری در کریپتو بستگی به نحوه ورود و مدیریت سرمایه دارد. استفاده از کیف پول‌های سخت‌افزاری، انتخاب صرافی‌های معتبر، رعایت نکات امنیتی و کسب دانش مداوم، می‌توانند خطرات ارز دیجیتال را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند. اما حذف کامل ریسک، در این بازار ممکن نیست.
چگونه می‌توان از بلوکه شدن سرمایه در صرافی‌ها جلوگیری کرد؟
برای کاربران ایرانی، استفاده از VPN با IP ثابت، خودداری از احراز هویت با اطلاعات واقعی و نگهداری دارایی در کیف پول شخصی، از مهمترین راهکارهای جلوگیری از بلوکه شدن سرمایه در صرافی‌های خارجی است.
