GDP چیست، درک عنصر کلیدی تعیین روند در جفت ارزهای فارکس

GDP مخفف چیست؟

GDP مخفف عبارت Gross Domestic Product به معنای «تولید ناخالص داخلی» است. Gross (ناخالص)، Domestic (داخلی)، و Product (تولید) سه بخش این ترکیب هستند. 

معنی GDP چیست؟

شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی یک شاخص اقتصادی مهم در تعیین وضعیت اقتصاد کشورهای مختلف است. شاخص GDP به ما نشان می‌دهد ارزش کل کالاها و خدماتی که در یک کشور در طول یک دوره زمانی معین (معمولاً یک سال) تولید شده، چقدر بوده است. شاخص GDP بر اساس سه اصل روش تولید، روش هزینه و روش درآمد محاسبه و منتشر می‌شود. 

•  روش تولید: به مجموع ارزش افزوده مجموع صنایع و بخش‌های اقتصادی» یک کشور گفته می‌شود.
•  روش هزینه: به مجموع کل هزینه‌هایی گفته می‌شود که برای کالاها و خدمات نهایی صرف شده‌اند. این هزینه‌ها در بخش‌هایی مانند کالاهای مصرفی، سرمایه‌گذاری، مخارج دولت و صادرات محاسبه خواهند شد. 
• روش درآمد: به مجموع کل درآمدهایی اطلاق می‌شود که در تولید کالاها و خدمات ایجاد شده‌اند. درآمدهایی مانند دستمزدها، سودها، اجاره‌ها و مالیات‌ها. 

نکته‌ی مهم دیگر در مورد شاخص GDP نوع محاسبه‌ی آن است؛ محاسبه‌ی اسمی (nominal) و محاسبه‌ی واقعی (real) دو روش اندازه‌گیری شاخص GDP هستند. در محاسبه‌ی اسمی «ارزش تولید را با قیمت‌های جاری اندازه‌گیری می‌کنند» در حالی که در محاسبه‌ی واقعی «تاثیر تورم را حذف و ارزش تولید را با قیمت‌های ثابت محاسبه می‌کنند»

شاخص GDP توسط چه نهادی جمع آوری می شود؟

جمع‌آوری و گزارش‌دهی شاخص GDP در هر کشور توسط یک نهاد مشخص انجام می‌شود. به‌طور مثال در ایالات متحده آمریکا دفتر تحلیل اقتصادی (Bureau of Economic Analysis – BEA) که زیرمجموعه‌ی وزارت بازرگانی آمریکا است، این وظیفه را بر عهده دارد. در کشورهای عضو اتحادیه اروپا جمع‌آوری داده‌های GDP بر عهده‌ی اداره آمار اتحادیه اروپا (Eurostat) است.

این وظیفه در بریتانیا به دفتر ملی آمار (Office for National Statistics – ONS) واگذار شده است و در ایران هم مرکز آمار ایران شاخص GDP را گزارش می‌کند. 

علاوه بر انتشار آمار GDP در هر کشور، نهادهای بین‌المللی مانند بانک جهانی (World Bank) و صندوق بین‌المللی پول (International Monetary Fund – IMF) نیز داده‌های GDP را جمع‌آوری و تحلیل کرده و گزارش‌های جامع بین‌المللی ارائه می‌دهند.

چرا گزارش GDP برای معامله گران فارکس مهم است؟

گزارش شاخص GDP برای معامله‌گران فارکس اهمیت زیادی دارد زیرا شاخص خوبی برای سنجش شاخص سلامت اقتصادی هر کشور است، به پیشبینی سیاست‌های پولی کمک می‌کند، بر انتظارات بازار فارکس تاثیر می‌گذارد و درنهایت در تحلیل و تصمیم‌گیری معامله‌گران دخیل است. 

شاخص سلامت اقتصادی

 افزایش شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی هر کشور نشان‌دهنده‌ی رشد اقتصادی آن کشور است و می‌تواند به تقویت ارزش ارز آن کشور کمک کند. این در حالی است که کاهش شاخص GDP نشان دهنده‌ی ضعف اقتصادی است و به احتمال زیاد می تواند به افت ارزش ارز ملی کشور بیانجامد. بنابراین توجه به شاخص GDP برای معامله‌گران مهم است. 

پیش‌بینی سیاست‌های پولی

علاوه بر نقش شاخص GDP در سنجش وضعیت اقتصادی هر کشور، بانک‌های مرکزی (مثل فدرال رزرو) از داده‌های GDP برای تصمیم‌گیری درباره سیاست‌های پولی مانند نرخ بهره استفاده می‌کنند. با رشد GDP احتمال افزایش نرخ بهره هم بالا می‌رود و با کاهش آن این احتمال کاهش خواهد یافت. 

تأثیر بر انتظارات بازار

همانطور که احتمالاً می‌دانید، عوامل بسیار زیادی انتظارات بازار را تحت تأثر قرار می‌دهند؛ GDP هم یکی از این عوامل است؛ اگر داده‌های GDP بهتر یا بدتر از انتظارات بازار باشد، می‌تواند نوسانات شدیدی در بازار فارکس ایجاد کند.

استفاده از داده‌های GDP برای تعیین روند در یک جفت ارز

استفاده از داده‌های GDP برای تعیین روند در یک جفت ارز می‌تواند به عنوان بخشی از تحلیل تکنیکال استفاده شود. معامله‌گران حرفه‌ای معمولا داده‌های GDP کشورهای مختلف را با استفاده از تقویم‌های اقتصادی پیگیری می‌کنند. 

به‌طور مثال برای آنکه بفهمیم جفت‌ارز EUR/USD چه مسیری را پیش خواهد گرفت، توجه به گزارش‌های GDP ایالات متحده آمریکا و منطقه‌ی یورو تاثیر زیادی بر پیشبینی ما خواهد داشت.

بر همین اساس، اگر رشد شاخص GDP آمریکا بیشتر از منطقه یورو باشد، احتمال تقویت دلار نسبت به یورو نیز بیشتر می‌شود و در مقابل اگر رشد شاخص GDP منطقه یورو بیشتر از آمریکا باشد، احتمال تقویت یورو نسبت به دلار بیشتر خواهد شد. 

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اگر داده‌های GDP مثبت باشند و نمودار قیمت یک جفت ارز نیز در حال شکل‌گیری یک روند صعودی باشد، احتمال ادامه روند صعودی آن جفت‌ارز نیز بیشتر خواهد شد. با همین الگو اگر داده‌های GDP منفی باشند و نمودار قیمت نیز نشانه‌هایی از یک روند نزولی نشان دهد، احتمال ادامه روند نزولی بیشتر خواهد شد. 

جدول 10 اقتصاد برتر در سال 2024 با توجه به داده های GDP

در ادامه می‌توانید جدول 10 اقتصاد برتر جهان در سال 2024 را با توجه به داده‌های GDP مشاهده کنید. 

تاریخچه GDP

در اوایل قرن بیستم و پیش از آنکه مفهوم  تولید ناخالص داخلی فراگیر باشد، کشورها از شاخص‌های دیگری مانند «درآمد ملی» و «تولید صنعتی» برای ارزیابی سلامت اقتصادی استفاده می‌کردند.

اما پس از آنکه در دهه‌ی 1930 اقتصاددان بریتانیایی، جان مینارد کینز (John Maynard Keynes) بر روی ایرادات دو شاخص قبلی تمرکز کرد، توانست مفاهیم اولیه GDP را خلق کند. کینز به طور خاص به دنبال راهی بود که بتوان تاثیرات رکودهای بزرگ را بر اقتصاد بررسی کرد و سیاست‌های مناسبی برای مقابله با آن ارائه داد. 

یک دهه بعد سیمون کوزنتس (Simon Kuznets) اقتصاددان آمریکایی راه کینز را ادامه داد و موفق شد مفهوم تولید ناخالص داخلی را توسعه دهد. 

داستان پر فراز و نشیب شاخص GDP در دهه 1950 نیز ادامه یافت تا اینکه در ابتدای دهه‌ی 1960 این شاخص در سراسر جهان پذیرفته شد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی ظهور این شاخص را انقلابی در اقتصاد جهان می‌دانند.

مطالعه این مطلب پیشنهاد می‌شود: 10 نکته برای معامله‌گران مبتدی

تفاوت تولید ناخالص داخلی (GDP) با تولید ناخالص ملی (GNP)

تولید ناخالص داخلی (GDP) و تولید ناخالص ملی (GNP) دو شاخص اقتصادی مهم هستند که بسیاری از مواقع با هم اشتباه گرفته می‌شوند.

به این دو مفهوم توجه کنید:

• تعریف تولید ناخالص داخلی (شاخص GDP) یعنی «ارزش کل کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزهای یک کشور در یک دوره زمانی معین» 
• در حالی که تعریف تولید ناخالص ملی (GNP) عبارت است از «ارزش کل کالاها و خدمات نهایی تولید شده توسط اتباع یک کشور چه در داخل کشور و چه در خارج از آن در یک دوره زمانی معین.»

مثال:

برای فهم بهتر این دو مفهوم فرض کنید یک شرکت آمریکایی در ایران کارخانه‌ای دارد که کالا تولید می‌کند:

• تولیدات این کارخانه در GDP ایران محاسبه و لحاظ می‌شود چون در داخل مرزهای ایران تولید شده است.
• اما درآمد حاصل از این تولیدات در GNP آمریکا محاسبه می‌شود چون شرکت متعلق به افرادی دارای ملیت آمریکاست.

تفاوت تولید ناخالص داخلی (GDP) و درآمد ناخالص ملی (GNI)

تولید ناخالص داخلی (GDP) و درآمد ناخالص ملی (GNI) هر دو شاخص‌های مهم اقتصادی هستند که تعاریف آن‌ها ممکن است کمی شما را سردرگم کند. در ادامه با بررسی دقیق آن‌ها مفهوم این دو شاخص کاملا مشخص خواهد شد و شما تفاوت آن‌ها را خواهید آموخت. 

همانطور که پیش از این تولید ناخالص داخلی (GDP) را تعریف کردیم، این شاخص یعنی «ارزش کل کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزهای یک کشور در یک دوره زمانی معین» درحالی که تعریف درآمد ناخالص ملی (GNI) ارزش کل درآمد حاصل از تولیدات داخلی به اضافه درآمدهای خالص دریافتی از خارج از کشور (مانند سود، اجاره، حقوق و دستمزد) در یک دوره زمانی معین.

در واقع تمرکز شاخص GDP بر  تولیدات داخلی یک کشور، بدون در نظر گرفتن ملیت افراد یا شرکت‌ها است درحالی که تمرکز GNI بر درآمد کل اتباع یک کشور، چه در داخل و چه در خارج از کشور معطوف است. 

برای درک بهتر تفاوت این دو شاخص همان فرض قبلی را در نظر بگیرید؛ یک شرکت آمریکایی در ایران کارخانه‌ای دارد که کالا تولید می‌کند:

• تولیدات این کارخانه در شاخص GDP ایران محاسبه می‌شود چون در داخل مرزهای ایران تولید شده است.
• اما درآمد حاصل از این تولیدات در GNI آمریکا محاسبه می‌شود چون شرکت متعلق به اتباع آمریکاست.

GDP چگونه محاسبه می‌شود؟

محاسبه شاخص GDP در کشورهای مختلف به سه روش انجام می‌شود: روش تولید (ارزش افزوده)، روش هزینه (مخارج) و روش درآمد. اما این سه روش چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟

روش تولید

در روش تولید برای محاسبه‌ی شاخص GDP مجموع ارزش افزوده ایجاد شده توسط تمام صنایع در اقتصاد محاسبه می‌شود. 

اما ارزش افزوده چیست؟

ارزش افزوده به تفاوت بین ارزش تولیدات یک شرکت و هزینه مواد اولیه‌ صرف شده برای تولید آن‌ها اشاره دارد. بنابراین اگر رقم ارزش تولیدات را از رقم هزینه مواد اولیه کم کنیم، شاخص GDP به «روش تولید» به دست می‌آید.

روش هزینه یا مخارج

این روش بر اساس مجموع هزینه‌های صرف شده در اقتصاد برای خرید کالاها و خدمات نهایی محاسبه می‌شود. در این روش چهار شاخص وجود دارد؛ شاخص مصرف،  شاخص سرمایه‌گذاری، شاخص مخارج دولت و شاخص خالص صادرات. 

تعاریف:

• شاخص مصرف (C) به هزینه‌های صرف شده توسط خانوارها برای خرید کالاها و خدمات اشاره دارد.
• شاخص سرمایه‌گذاری (I) به هزینه‌های صرف شده برای خرید تجهیزات سرمایه‌ای، ساخت و ساز و تغییرات موجودی انبارها دلالت دارد. 
• شاخص مخارج دولت (G) عبارت است از هزینه‌های صرف شده توسط دولت برای خرید کالاها و خدمات.
• و شاخص صادرات خالص (X – M) به تفاوت بین صادرات (X) و واردات (M) اطلاق می‌شود. 

بنا بر فرمول زیر اگر شاخص صادرات خالص را از به دست بیاوریم و سپس نتیجه آن را با شاخص مصرف، شاخص سرمایه‌گذاری و شاخص مخارج دولت جمع کنید، شاخص GDP به دست می‌آید. 

روش درآمد

در این روش برای محاسبه‌ی شاخص GDP مجموع درآمدهای حاصل از تولیدات داخلی را محاسبه می‌کنند. بر اساس تعاریف درآمدهای حاصل از تولیدات داخلی شامل حقوق و دستمزد، سود شرکت‌ها، بهره دریافتی و اجاره‌ها می‌شود.

فرمول GDP

سه فرمول برای محاسبه GDP وجود دارد. فرمول حاصل از محاسبه GDP از طریق روش تولید، فرمول حاصل از محاسبه GDP از طریق روش هزینه یا مخارج و فرمول حاصل از محاسبه GDP از طریق روش درآمد. 

نرخ رشد GDP چیست؟

بر اساس تعریف نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) یک شاخص اقتصادی است که نشان می‌دهد اقتصاد یک کشور چقدر سریع یا کند در حال رشد است. 

معمولا این نرخ را به صورت درصدی بیان می‌کنند و طبق آن تغییرات در ارزش کل کالاها و خدمات تولید شده در داخل کشور در یک دوره زمانی معین بررسی می‌شود. 

از کدام منبع نمودارهای مقایسه‌ای GDP را پیدا کنم؟ لینکهای مرجع

برای پیدا کردن نمودارهای مقایسه‌ای شاخص GDP و استفاده از داده‌های آن‌ها برای معاملات فارکس می‌توانید از منابعی مانند بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، وبسایت Trading Economics، وبسایت Our World in Data و وبسایت Statista استفاده کنید. 

•  یافتن نمودارهای مقایسه‌ای GDP در بانک جهانی (World Bank)

• یافتن نمودارهای مقایسه‌ای GDP در صندوق بین‌المللی پول (IMF)

• یافتن نمودارهای مقایسه‌ای GDP در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)

• یافتن نمودارهای مقایسه‌ای GDP در وبسایت Trading Economics

• یافتن نمودارهای مقایسه‌ای GDP در وبسایت Our World in Data
• یافتن نمودارهای مقایسه‌ای GDP در وبسایت استاتیستا Statista

نمودار رشد GDP ایران چقدر است؟

نمودار رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران در سال‌های اخیر به ویژه در دهه 90 و اواخر دهه 80 نشان‌دهنده نوسانات قابل توجهی بوده است. طبق داده‌های بانک جهانی و دیگر منابع معتبر، نرخ رشد GDP ایران در سال 2022 حدود 3.8 درصد بوده است. 

این نرخ در سال‌های مختلف متغیر بوده و تحت تأثیر عواملی مانند تحریم‌های اقتصادی، نوسانات قیمت نفت و سیاست‌های داخلی تغییر کرده است. بر اساس آمارهای جهانی وضعیت ایران بر اساس رشد تولید ناخالص داخلی، وضعیت مناسبی نیست. 

در زمان کدام رئیس جمهور تولید ناخالص ملی ایران بیشترین رشد را داشت؟

بر اساس اطلاعات موجود در سایت ماکروترندز (Macrotrends) در دولت‌های هشتم و نهم و زمانی که محمود احمدی‌نژاد ریاست جمهوری ایران را بر عهده داشت، تولید ناخالص ملی ایران به طور فزاینده و قابل توجهی افزایش پیدا کرد. 

این افزایش نه به دلیل رونق اقتصادی از طریق تولید بلکه به دلیل فروش بالای نفت در این دوره به دست آمد. گزارش بانک جهانی نشان می‌دهد تنها در سال 2011، رشد اقتصادی ایران به دلیل درآمدهای نفتی بالا و صادرات زیاد نفت به اوج خود رسیده است. 

افزایش قیمت نفت و به دنبال آن فروش نفت بیشتر باعث تزریق منابع مالی زیادی به اقتصاد کشور شد. اتفاقی که منجر به به افزایش شاخص رشد تولید ناخالص ملی شد. البته به گواه تحلیلگران تزریق بی ملاحظه‌ی درآمدهای نفتی در همین دوره زمانی، در درازمدت تورم را در ایران بالا برد.

سخن پایانی

 همانطور که در این مقاله خوانیدی، شاخص GDP یک شاخص کلیدی برای پیشبینی بازار و همچنین اطلاع یافتن از وضعیت اقتصاد کشورهای مختلف است. پیشینه‌ی GDP به دهه 1930 بر می‌گردد اما توسعه‌ی معنای این شاخص اقتصادی تا به امروز هم ادامه یافته است. 

GDP مخفف عبارت Gross Domestic Product است. Gross (ناخالص)، Domestic (داخلی)، و Product (تولید) سه بخش این ترکیب هستند. تولید ناخالص داخلی به معنای ارزش تمام کالاها یا خدماتی بوده که در یک بازه‌ی زمانی معین (مثلا یک سال) در یک کشور تولید شده است. البته شاخص را می‌توان برای اقتصاد جهانی یا حتی اقتصاد یک شهر و ایالت هم محاسبه کرد و کاربرد آن تنها به اقتصاد کشورها محدود نمی‌شود. 

GDP به‌عنوان یک شاخص اقتصادی کمک بسیاری برای معامله‌گران فارکس خواهد بود؛ معامله‌گران فارکس با بررسی شاخص GDP از وضعیت کلی اقتصاد کشورهای مختلف آگاه خواهند شد و با دقت بیشتری می‌توانند در معاملات خود تصمیم‌گیری کنند. 

GDP در کشورهای مختلف توسط نهادهای متفاوتی محاسبه و منتشر می‌شود و این وظیفه در ایران بر عهده‌ی مرکز آمار ایران است. بنا بر گزارش‌های جهانی در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، مقدار شاخص GDP ایران یکی از بالاترین مقادیر خود را تجربه کرده است.